#10. Rodzinne zbrodnie

1. Rodzinne zbrodnie

Od niepamiętnych czasów ludzkość uwikłana jest w zbrodnię. Przybiera ona różny charakter i postać, popełniana jest przez różne, niezależne od siebie osoby, ma różne okoliczności i motywy. Jednak, czy możemy nadać jej jakiś wspólny mianownik? Jak się okazuje, tak, co postaram się wyjaśnić w dalszej części artykułu.

Archetypowym przykładem zbrodni jest słynne biblijne morderstwo popełnione przez Kaina na swoim bracie Ablu. Morderstwo to jest archetypem w dwójnasób. Po pierwsze, na kanwie chrześcijaństwa było pierwszym popełnionym w ludzkim świecie zabójstwem. Po drugie, było także pierwszym, które popełniła osoba bliska ofierze - każdy z nas przecież wie, że było to bratobójstwo. Oczywiście, każdy ma prawo wierzyć lub nie w to co opisuje biblia, jednak abstrahując od kwestii światopoglądowych, zbrodnia ta ma ciekawe podłoże kryminologiczne. I właśnie ten aspekt chciałbym omówić w poniższym tekście.

2. Statystyki

Zaglądając do statystyk z raportu “Czarna Księga Ofiar Przemocy Domowej w Polsce”, możemy dowiedzieć się, że w 2021 r. aż 1/5 zabójstw stanowiła zabójstwa popełnione na tle tzw. nieporozumień rodzinnych. Ta enigmatyczna nazwa zawiera w sobie wiele czynników, które ostatecznie złożyły się na popełnienie zbrodni - wśród nich można wymienić m. in.: konflikty rodzinne, emocjonalne, problemy natury psychicznej, alkohol, narkotyki, wcześniejsza historia przemocy, stres, czynniki ekonomiczne, kontrola, zazdrość, izolacja, brak wsparcia społecznego/systemowego, zemsta, a czasem nawet normy społeczne i kulturowe. Jak wynika z powyższego, zabójstwa na tle rodzinnym są przede wszystkim związane z tzw. “prozą życia”, która w jakiś sposób przerosła sprawców.  

3. Kim jest statystyczny sprawca zbrodni rodzinnej?

Kim jest statystyczny sprawca zbrodni rodzinnej? Jak wynika z przywoływanego powyżej raportu prawie 80% sprawców tego typu przestępstw stanowią mężczyźni. Podłożem takiego stanu rzeczy jest przede wszystkim zakorzeniona w tradycji i kulturze pozycja mężczyzny w społeczeństwie, a co za tym idzie w rodzinie. Tzw.  tradycyjny podział ról, utrwalił wśród mężczyzn poczucie odpowiedzialności za kontrolę i dyscyplinę w rodzinie. Nie bez znaczenia pozostaje także sposób wychowania, który najczęściej podkreśla rolę mężczyzny, jako osoby dominującej. Kolejną ważną kwestią są również aspekty ekonomiczne, stres, oczekiwania społeczne i presja z nimi związana. Często mężczyźni czują się zobowiązani do bycia głównym żywicielem rodziny, co znacząco wpływa na ich wysoki poziom frustracji i agresji, czego implikacją może być popełnienie przestępstwa rodzinnego. Jeśli chodzi o kobiety, to są sprawczyniami dużo rzadziej. Najczęściej, do popełnienia zabójstwa w ich wykonaniu dochodzi w sytuacji desperacji związanej, np. z przemocą. Zazwyczaj, kobieta, która staje się sprawcą zbrodni rodzinnej, wcześniej podejmuje próby uwolnienia się z toksycznej dla niej sytuacji życiowej, natomiast próby te z jakichś powodów nie były skuteczne. Powodowało to poczucie osamotnienia w problemie, a także poczucie znalezienia się w sytuacji beznadziejnej, bez wyjścia.  

4. Nie tylko dorośli...

Warto podkreślić, że mężczyźni i kobiety dopuszczają się przestępstwa zabójstwa z odrębnych od siebie przyczyn, jednak w niektórych przypadkach ich motywacje nie różnią się od siebie. Można tutaj mówić szczególnie o zabójstwie popełnionym z zemsty, poczucia krzywdy, niezrozumienia oraz zazdrości. Nie zawsze też możemy mówić o dorosłym sprawcy zbrodni rodzinnej. Dzieci, często z analogicznych powodów do tych wymienionych powyżej, także dopuszczają się morderstw. To jednak temat na inny artykuł.

5. Podsumowanie

Podsumowując, zbrodnia rodzinna jest zjawiskiem złożonym i wielowymiarowym, co czyni ją głęboko zakorzenioną w ludzkiej naturze i społeczeństwie. Niezależnie od płci sprawcy, zbrodnie rodzinne są często wynikiem skomplikowanych interakcji społecznych, emocjonalnych i kulturowych. Wnioskiem płynącym z tej analizy jest to, że rozwiązanie problemu zbrodni rodzinnej wymaga zintegrowanego podejścia, obejmującego edukację, wsparcie społeczne, interwencję prawną i opiekę zdrowotną. Ważne jest, aby instytucje i społeczeństwo pracowały wspólnie nad stworzeniem środowiska, w którym przemoc rodzinna stanie się zmarginalizowana.